İç mekân bağlamında modern mimarlık mirası: Kavaklıdere sineması değer analizi

Abstract

Araştırma, modern mimarlık mirasının korunması konusunu, iç mekân odağıyla ele almaktadır. Modern mimarlık, eskinin karşıtı yeni olarak tanımlandığında koruma kuramıyla çelişmektedir. Fakat yakın geçmişte birçok modern mimarlık mirasının yıkımı üzerine, modern mimarlık koruma kuramınca kabul edilmiş ve modern mimarlığın korunması, belgelenmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Yıkımlar dışında mevcut yapının iç mekânında yapılan müdahaleler sebebiyle de modern iç mekânların korunması önemli bir sorundur. İç mekân, kullanıcıyla doğrudan ilişki içinde olduğu için sonradan müdahalelere açıktır. Araştırma, bir sinema yapısı üzerinden bu sorunu ele almayı hedeflemektedir. Birçok sinema yapısı, yıkım sebebiyle veya yıkım olmaksızın iç mekânda yapılan müdahaleler sonucu yitirilmiştir. Bu sebeple örnek olarak bir sinema yapısı seçilmiştir. Nejat Tekelioğlu’nun apartmanlı sinema yapılarından biri olan 1965 yılında yapılan Kavaklıdere Sineması, araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. 1960’lı yıllar Türk sinema tarihi için de bir kırılma noktası olarak ele alınır, Yeşilçam’ın ortaya çıktığı tarih olması sebebiyle bu dönem altın çağ olarak tanımlanmaktadır. Toplumda sinemaya ciddi bir talebin oluştuğu dönemde sinema yapılarının sayısı oldukça artmıştır. Sinema sayılarında yaşanan artışta apartmanlı sinemaların da büyük ölçüde katkısı olduğu söylenebilir. Belirtilen dönemde oldukça popüler olan sinema mekânları, toplum hafızasında önemli bir yere sahiptir. 1960’lı yıllarda faaliyete geçen apartmanlı sinema yapısı olan Kavaklıdere Sineması dönemi analiz etmek için iyi bir örnektir. Bu nedenle 1980’lı yıllar sonrasında sinema yapıları yavaş yavaş kapanmaya başlamıştır. Kavaklıdere Sineması da kapanan sinema yapılarından biridir. Yapı günümüzde faaliyete devam etmemesine karşın; yıkılmamış, işlev değiştirmemiş, mevcut haliyle kapalı vaziyette bulunmaktadır. Kavaklıdere Sineması gibi toplum hafızasında önemli bir yere sahip olan sinema yapıları, değişen alışkanlıklar sebebiyle yitirilmiştir. Günümüzde oldukça az sayıda sinema yapısı varlığını sürdürmekte, bu yüzden bu yapıların korunması gerekliliği doğmuştur. Araştırmanın ilk bölümü, modern mimarlık mirasının tanımı ve korunmasına yönelik çalışmalar, iç mekân odağıyla ifade edilmiştir. Değer merkezli koruma yaklaşımı açıklanarak, farklı araştırmacı ve kurumların değer tanımlarına yer verilmiştir. Diğer bölümde, sinemanın ortaya çıkışı ve mekânsallaşma süreci anlatılmıştır. Son bölümde örneklem olarak seçilen Kavaklıdere Sinemasının planları ve iç mekân fotoğrafları aracılığıyla iç mekân analizi yapılmıştır. Sinemanın sahibi A.N. ve sinemanın uzun yıllar işletmeciliğini yapan Z. Ş. ve son olarak 1991’den 2007 yılına kadar sinemayı işleten İ.D. ile sözlü tarih görüşmesi yapılmıştır. Son olarak, Kavaklıdere Sineması değer merkezli koruma yaklaşımı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Yapının değer analizi yapılmıştır. Değerlendirmelerin sonucunda, Kavaklıdere Sineması’nın bir modern mimarlık mirası olarak ele alınması için sahip olması gereken değerlerin analizi yapılmıştır ve koruma gerekliliği vurgulanmıştır. Yapılan araştırma, belgeleme çalışması ve değer tespitleriyle beraber, Kavaklıdere Sinemasının korunmasına yönelik yapılması gereken çalışmalara için bir altlık görevi üstlenmiştir. The research deals with the security of modern architecture, with the inner center. Modern architecture contradicts conservation theory when the old is defined as the new. However, in the recent past, on the destruction of many modern architectural heritages, modern architecture has been accepted by the conservation theory and studies have been carried out for the preservation and documentation of modern architecture. Apart from the demolition, the preservation of the modern interiors is an important problem due to the interventions made in the interior of the existing building. Since the interior is in direct contact with the user, it is open to later interventions. The research aims to address this problem through a cinema structure. Many cinema structures have been lost as a result of internal interventions, with or without demolition. For this reason, a cinema structure was chosen as an example. Kavaklıdere Cinema, one of Nejat Tekelioğlu's apartment cinema buildings, built in 1965, constitutes the sample of the research. The 1960s are also considered as a breaking point for the history of Turkish cinema, and this period is defined as the golden age because it is the date of the emergence of Yeşilçam. In the period when there was a serious demand for cinema in the society, the number of cinema structures increased considerably. It can be said that the movie theaters with apartments also contributed to the increase in the number of cinemas. Cinema venues, which were very popular in the specified period, have an important place in the memory of the society. Kavaklıdere Cinema, an apartment cinema structure that started operating in the 1960s, is a good example to analyze the period. For this reason, after the 1980s, movie theaters started to close slowly. Kavaklıdere Cinema is one of the closed cinema structures. Although the building does not continue to operate today; It has not been demolished, has not changed its function, and is in a closed condition in its current form. Cinema structures such as Kavaklıdere Cinema, which have an important place in the memory of the society, have been lost due to changing habits. Today, very few cinema structures continue to exist, so the necessity of protecting these structures has arisen. In the first part of the research, the definition of modern architectural heritage and the studies on protection are expressed with the focus of interior space. Value-centered conservation approach is explained and value definitions of different researchers and institutions are included. In the other part, the emergence of cinema and its spatialization process are explained. In the last section, an interior analysis was made through the plans and interior photographs of the Kavaklıdere Cinema, which was chosen as a sample. The owner of the cinema, A.N. and Z. Ş., who has been the manager of the cinema for many years. and finally İ.D., who ran the cinema from 1991 to 2007. An oral history interview was conducted with Finally, Kavaklıdere Cinema was evaluated within the framework of value-centered conservation approach. Value analysis of the building was made. As a result of the evaluations, the values that Kavaklıdere Cinema should have in order to be considered as a modern architectural heritage were analyzed and the necessity of protection was emphasized. Along with the research, documentation and valuation, it served as a base for the work to be done for the preservation of Kavaklıdere Cinema.