Fen Bilimleri Enstitüsü / Science Institute

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/11727/1392

Browse

Filters

2021 - 20246

Settings

Start date: 2021Subject: search.filters.subject.Çok Kriterli Karar Verme

Search Results

Now showing 1 - 6 of 6
  • No Thumbnail Available
    Item
    Covid-19 pandemisinde alınan önlemlerin ülkeler bazında değerlendirilmesi
    (Başkent Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, 2023) Özülkü, Ceren; Atalay, Kumru Didem
    Bakteri, virüs, mantar veya parazit gibi küçük organizmaların sebebi olduğu hastalıklar bulaşıcı hastalık olarak isimlendirilmektedir. Bulaşıcı hastalıkların dünya çapında etkisinin artması hastalığın salgın olarak nitelendirilmesini beraberinde getirmektedir. Birçok bulaşıcı hastalık ve salgını yaşayan insanoğlu yakın geçmiş tarihte Covid-19 pandemisi ile karşı karşıya kalmıştır Covid-19 pandemisi hayatı olumsuz yönde etkilemiş ve milyonlarla ölüme sebep olmuştur. Ülkeler Covid-19 pandemisinin ilerleyişini yavaşlatmak amacıyla onlarca önlem almışlardır. Önlemlerin başında sokağa çıkma yasağı, maske takma zorunluluğu, uzaktan eğitim ve yurtiçi/dışı ulaşım kısıtlamaları gelmektedir. Fakat alınan önlemler ülkelerin imkanları doğrultusunda farklılaşmış ve alınan önlemler her ülkede aynı etkiye ulaşamamıştır. Bu çalışmada ülkelerin Covid-19 pandemisi sırasında aldığı/almadığı önlemler üzerinden bir değerlendirme yapılmasını amaçlamaktadır. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan ,olasılıklı bulanık kararsız (probablistic hesitant fuzzy) TOPSIS yöntemi kullanılmıştır. Sonuçta alınan önlemler ile hangi ülkenin Covid-19 pandemi sürecini atlatmada daha başarılı olduğunu ve ileride yaşanabilecek olan pandemi koşullarında ülkelerin alabileceği önlemleri ve tedbirleri göstermeyi hedeflemektedir. Diseases caused by small organisms such as bacteria, viruses, fungi or parasites are called infectious diseases. The increasing impact of communicable diseases around the world brings about the definition of the disease as an epidemic. Human beings, who have experienced many infectious diseases and epidemics, have faced the Covid-19 pandemic in the recent past. The Covid-19 pandemic has negatively affected life and caused millions of deaths. Countries have taken dozens of measures to slow the progress of the Covid-19 pandemic. At the beginning of the measures are the curfew, the obligation to wear masks, distance education and domestic / international transportation restrictions. However, the measures taken differed in line with the possibilities of the countries and the measures taken could not reach the same effect in every country. In this study, it is aimed to make an evaluation on the measures taken / not taken by countries during the Covid-19 pandemic. One of the multi-criteria decision making methods, the probabilistic hesitant fuzzy TOPSIS method was used. As a result, it aims to show which country is more successful in overcoming the Covid-19 pandemic process with the measures taken and the measures and measures that countries can take in the future pandemic conditions.
  • No Thumbnail Available
    Item
    Hata içeren yazılım modüllerinin tespitinde kullanılan makine öğrenme algoritmalarının çok kriterli karar verme yöntemleriyle sıralanması
    (Başkent Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, 2024) Alper Işık, Merve; Mamak Ekinci, Elmas Burcu
    Yazılım projelerindeki en önemli sorunlardan biri hata içeren yazılım modülleri olmaktadır. Bu modüller için en önemli unsurlar, programda hatalara neden olabilen, performansı azaltabilen ve programın çökmesine yol açabilen kod parçaları olmaktadır. Bu modüllerin, yazılım döngüsünün başlarında fark edilmesi ve düzeltilmesi, yazılım projelerinin başarısı için çok büyük önem taşımaktadır. Hata içeren yazılım modüllerinin yazılım döngüsünün erken safhalarında fark edilmesi için istatistiksel analiz yöntemleri ve makine öğrenme algoritmaları gibi farklı yöntemler bulunmaktadır. Yapılan çalışmalara göre bu yöntemleri kullanarak, hata içeren yazılım modüllerinin erken tespit edilmesi ve düzeltilmesinin yazılım projelerinin başarı şansını artırdığını, daha az maliyetli olduğunu ve yazılım döngüsünün daha verimli yönetilebileceğini ortaya koymaktadır. Bu yöntemlerin kullanılması ve yazılım döngüsünün en başından itibaren uygulanması, yazılım projelerinin başarısını arttırabilmekte ve maliyetlerini düşürebilmektedir. Bu çalışmada hata içeren yazılım modüllerinin tespitinde kullanılan makine öğrenme algoritmalarının seçimi problemi ele alınmıştır. Bu kapsamda, C++ programlama dilinde kodlanan NASA’nın kamusal alan (public domain) olan KC1 hata veri kümesi kullanılarak Naive Bayes, Bagging, Stacking, IBk (Knn), Logistic Regression, Random Tree, Random Forest, SMO ve Neural Networks makine öğrenme algoritmalarının hata yönünden performansları WEKA uygulaması ile incelenmiştir. Analiz sonucunda, Kappa İstatistikleri (Kappa Statistics), Doğru Sınıflandırılmış Örnekler (Correctly Classified Instances), Ortalama Mutlak Hata (Mean Absolute Error), Hata Kareler Ortalamasının Karekökü (Root Mean Squared Error), Bağıl Mutlak Hata (Relative Absolute Error) ve Kök Bağıl Kare Hatası (Root Relative Squared Error) değerleri elde edilmiştir. Bu metrikler, belirlenen makine öğrenme algoritmalarının sıralanması probleminde kullanılan ÇKKV yöntemleri için kriterler olarak belirlenmiştir. Çalışmada ÇKKV yöntemlerinden CRITIC, ARAS ve TOPSİS yöntemleri kullanılmıştır. Yapılan sıralama sonucunda hata metriklerini minimize eden en iyi makine öğrenme algoritması k-En Yakın Komşu (kNN) olarak bulunmuştur. One of the most important problems in software projects is software modules containing errors. The most important elements for these modules are pieces of code that can cause errors in the program, reduces the performance of the program and cause the program to crash. Recognizing and fixing these modules early in the software cycle is of great importance for the success of software projects. There are different methods such as statistical analysis methods and machine learning algorithms to detect software modules containing errors in the early stages of the software cycle. Studies show that early detection and correction of software modules containing errors by using these methods increases the chance of success of software projects, software can be managed more efficiently and software projects can be less costly. Using these methods and applying them from the very beginning of the software cycle can increase the success of software projects and reduce their costs. In this study, the problem of selecting machine learning algorithms used in detecting software modules containing errors is discussed. In this context, Naive Bayes, Bagging, Stacking, IBk (Knn), Logistic Regression, Random Tree, Random Forest, SMO and Neural Networks machine learning algorithms were used by using NASA's public domain KC1 error dataset, coded in C++ programming language. Their performance in terms of errors was examined with the WEKA application. As a result of the analysis, Kappa Statistics, Correctly Classified Instances, Mean Absolute Error, Root Mean Squared Error, Relative Absolute Error and Root Relative Error. Root Relative Squared Error values were obtained. These metrics were determined as criteria for MCDM methods used in the problem of ranking specified machine learning algorithms. CRITIC, ARAS and TOPSIS methods, which are among the MCDM methods, were used in the study. As a result of the sorting, the best machine learning algorithm that minimizes error metrics was found to be k-Nearest Neighbor (kNN).
  • No Thumbnail Available
    Item
    Traktör imalatı yapan bir firmada tedarikçi seçiminin KEMIRA-M yöntemi ile gerçekleştirilmesi
    (Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2021) Türker, Melis; Feryal Can, Gülin
    Ürün kalitesi; temin edilen hammadde, yarı mamul ve mamullerin kalite düzeylerine bağlıdır. Bu kapsamda, tedarikçi değerlendirmesinin yapılması ve en iyi tedarikçi/lerin belirlenmesi, üründe istenen kalite seviyesinin yakalanmasında oldukça etkilidir. Tedarikçi değerlendirmesi yapılırken, tedarikçi firmaların performansları belirli kriterler dikkate alınarak değerlendirilir. Değerlendirme süreci, temin edilen parçanın kritiklik derecesine ve olması beklenen özelliklerine göre şekillenir. Temin edilen parçanın kalitesi, üretim hattına girmeden, üretim hattında ve bitmiş üründe olacak şekilde, üç farklı noktada kontrol edilir. Parça kalitesinin değerlendirilmesinde farklı noktalarda dikkate alınan farklı kriterler, tedarikçinin değerlendirmesinde de önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle tedarikçi değerlendirmesi, birden fazla kriteri bünyesinde barındıran, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yapısına sahip bir süreçtir. ÇKKV, farklı alternatiflerin, birbiriyle ilişkili veya ilişkili olmayan birden fazla kritere göre değerlendirilmesine imkân sağlayarak, en iyi alternatifin seçilmesi ile sonuçlanır. Literatür incelendiğinde, tedarikçi değerlendirmeyi konu alan birçok çalışmada, farklı ÇKKV yöntemlerinden faydalanıldığı görülmektedir. Tez çalışmasında ise, yeni nesil ÇKKV yöntemlerinden birisi olan, Değiştirilmiş Kemeny Medyan Sıralama Uygunluğu (Modified Kemeny Median Indicator Ranks Accordance-KEMIRA-M) yöntemi kullanılarak, traktör imalatı yapan bir fabrikada tedarikçi değerlendirme çalışması gerçekleştirilmiştir. Yapılan literatür araştırmasında, daha önce KEMIRA-M yönteminin traktör imalatı yapan bir firma özelinde, tedarikçi değerlendirmesi amacıyla kullanılmadığı belirlenmiştir. Tez çalışmasında, KEMIRA-M yönteminin tercih edilmesinin birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerden ilki, KEMIRA-M’nin hem nicel hem nitel kriterleri dikkate alabilmesi ve bu özelliğinin, tedarikçi değerlendirmesi için daha detaylı bir analiz imkânı sağlamasıdır. Bir diğeri, KEMIRA-M’de kriter sayısı açısından herhangi bir sınırlama olmamasıdır. Buna göre, tedarikçi değerlendirmesi kapsamında, çok sayıda kriter analize katılabilmektedir. Ayrıca, KEMIRA-M, kriterlerin nicel ve nitel değerleriyle çalışırken aynı zamanda, karar vericilerin de kriter öncelikleri konusundaki düşüncelerini dikkate almaktadır. Özetle, KEMIRA-M ile hem objektif hem sübjektif değerlendirmeler bir arada yapılarak, en iyi tedarikçi belirlenebilmektedir. Tez çalışmasında, KEMIRA-M yönteminin traktör imalatı yapan bir firma için tedarikçi seçiminde kullanılması dışında, farklı tedarikçi değerlendirme kriterlerinin de analizde yer alması, çalışmanın getirdiği yeniliklerden bir diğeridir. Buna göre, gerçekleştirilen tez çalışmasının tedarikçi değerlendirme literatürüne ve traktör imalat süreci için, hem yöntemsel olarak hem de dikkate alınan kriterler açısından katkı sağlayabileceği değerlendirilmektedir.Product quality depends on the quality levels of the raw materials, semi-finished products and finished products. In this case, evaluating the supplier and determining the best supplier(s) are very effective in achieving the desired quality level in the product. While performing the supplier evaluation, the performance of the supplier companies is evaluated by considering certain criteria. The evaluation process is shaped according to the degree of criticality and the expected properties of the part supplied. The quality of the supplied part is checked at three different points; before entering the production line, in the production line and in the finished product. Different criteria considred at different points in the evaluation of the quality of the parts also play an important role in the supplier evaluation. For this reason, supplier evaluation is a process with a Multi-Criteria Decision Making (MCDM) structure including more than one criteria. MCDM allows different alternatives to be evaluated for interrelated or unrelated multiple criteria and results in the selection of the best alternative. When the literature is examined, it is seen that different MCDM methods have been used in many studies in the field of supplier evaluation. In the thesis, a supplier evaluation study was carried out, in a factory that manufactures tractors using the Modified Kemeny Median Indicator Ranks Accordance (KEMIRA-M) method, which is one of the new MCDM methods. In the literature search, it was determined that the KEMIRA-M method was not used for supplier evaluation in a company manufactured tractors. There are many reasons why the KEMIRA-M method is preferred in the thesis study. The first of these reasons is that KEMIRA-M can take into account both quantitative and qualitative criteria and this feature provides a more detailed analysis opportunity for supplier evaluation. Another is that, there is no limitation in the number of criteria in KEMIRA-M. Accordingly, many criteria can be added to the analysis within the scope of supplier evaluation. In addition, KEMIRA-M, while working with the quantitative and qualitative values of the criteria, also considers the opinions of decision makers on the criteria priorities. In summary, with KEMIRA-M, the best supplier can be determined by making both objective and subjective evaluations together. In the thesis, apart from use of KEMIRA-M method in choosing suppliers for a tractor manufacturing company, inclusion of different supplier evaluation criteria in the analysis, is also another innovation brought by the study. In this regard, it has been assessed that the conducted thesis study can contribute to the supplier evaluation literature and for tractor manufacturing process, both in terms of methodological and criteria to be taken into consideration.
  • No Thumbnail Available
    Item
    Afet durumunda insani yardım faaliyetlerinin modellenmesi: Sahra hastanesi için Ankara’da yer seçimi
    (Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2021) Barutçu, İnanç; İç, Yusuf Tansel
    Türkiye özellikle depremler açısından riskli olarak sınıflandırılan bir bölgede yer almakta ve yakın geçmişte meydan gelen depremler önemli ölçüde can kayıplarına ve maddi hasara sebebiyet vermiştir. Dolayısı ile afetlerden sonra verilecek olan sağlık hizmetleri can kayıplarının daha da artmasını önleme ve yaralılara zamanında müdahale etme açısından büyük önem arz etmektedir. Afet durumlarında en önemli gereksinimlerden biri insanların sağlık hizmetlerine hızlı bir şekilde ulaşmalarıdır. Bu çalışmada afet sonrasında kurulacak olan sağlık merkezinin yer seçiminin yapılabilmesi için alternatif konumlar ve çeşitli kriterler belirlenmiştir. Daha sonra VIKOR Yöntemi kullanılarak çeşitli senaryolar altında en iyi alternatiflerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Önerilen metodoloji Ankara İli Merkez İlçelerinde uygulanarak sonuçlar analiz edilmiştir. Turkey is located in a risky region in terms of earthquakes. Earthquakes that occurred in the recent past caused significant loss of life and property in Turkey. Therefore, providing suitable action plans after disasters is extremely important for limiting the further loss of life and responding to the injured promptly. One of the most crucial requirements in disaster management is the rapid access of people to health services. In this thesis, we developed alternative locations and, various criteria have been determined for the field hospital site selection after the disaster. Then, it is aimed to determine the best alternatives under many scenarios using the VIKOR method. The results are analyzed by applying the proposed methodology in the Central Districts of Ankara Province.
  • No Thumbnail Available
    Item
    Ekip atama probleminin çok kriterli karar verme yöntemleri ile incelenmesi
    (Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2021) Danışman, Okan; Çakır, Burçin
    Günümüzde her sektörde geçerli müşteri ihtiyaçlarının hızlı karşılanma gerekliliği, şirketlerin personel ihtiyaçlarının artmasına neden olmuştur. Şirketlerin elindeki mevcut personellerinin doğru şekilde kullanılması da en az personel ihtiyacı kadar önemlidir. Özellikle proje bazlı çalışan şirketlerde, projelere uygun ekipler atanması hem şirket hem de müşteri açısından olumlu sonuçlar getirecektir. Savunma sanayi sektörü de proje bazlı çalışan bir sektördür ve bu alanda projelere ekip atama problemi ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Projelerin etkin, verimli ve zamanında ilerleyişi açısından ekip atama probleminin çözülmesi büyük öneme sahiptir. Ekip atama problemi çözülürken projeye özgü kısıtlar kadar insani kriterlerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu tez çalışmasında ekip atama probleminde insani kısıtların da dikkate alınarak en uygun alternatiflerin seçilmesi amaçlanmıştır. Savunma sanayinde çalışan bir firmada ekip atama probleminin çözülmesi için; dokuz kriter ve yirmi altı alternatif incelenmiştir. Çalışmada kriter ağırlıklarını belirlemek için SWARA (Step-Wise Weight Assessment Ratio Analysis) yöntemine başvurulmuştur. Alternatiflerin değerlendirilmesi için yeni ve kararlı bir metot olan TODIM (Iterative Multi Criteria Decision Making) çok kriterli karar verme yöntemi kullanılmıştır. Nowadays, demanding on rapid responds of the customer needs from all sectors are the reason of the companies’ personal needs. The correct use of the existing personnel of the companies is as important as the personnel requirement. Especially in project-based companies, assigning suitable teams for projects will bring positive results for both the company and the customer. The defense industry sector is also a project-based sector and there are so many team planning problems in this area. It is important to solve team planning problems to increase effectiveness of projects and timely process. While solving team planning problem human factors are as important as project specific constraints. In this thesis, it is aimed to select the most suitable alternatives considering the humanitarian constraints in the team planning problem. For the solving problem of the team assignment in the defense industry company; nine criteria and twenty-six alternatives have been studied. In this work, SWARA (Step-Wise Weight Assessment Ratio Analysis) method is used to find criteria weights. For the evaluation of the alternatives, TODIM (Iterative Multi Criteria Decision Making) method is used because this method is new in the literature and it is stable.
  • No Thumbnail Available
    Item
    Tromboliz kateter üretim sürecindeki risklerin KEMİRA-M yöntemi ile önceliklendirilmesi
    (Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2021) Ceren Tutuş, Ayşe; Feryal Can, Gülin
    Risk değerlendirmesi her üretim süreci için olduğu gibi tıbbi cihaz üretim süreçlerinde de önem taşımaktadır. Herhangi bir tıbbi cihazın risk taşıması geri dönüşü olmayan sonuçlar ortaya çıkarabilir. Tıbbi cihazlarda oluşan riskler hastaya, cihazı kullanan operatöre ve çevreye ciddi zararlar verebilir. Bir tıbbi cihazın başarılı bir şekilde hastaya uygulanabilir hale gelmesi oldukça zor ve karışık bir süreçtir. Tüm sürecin titizlik ile yürütülmesi için tıbbi cihazlarda risk yönetimi son derece önemlidir. Bu kapsamda, Uluslararası Standartlar Örgütü (International Standard Organization-ISO) tarafından tıbbi cihazlara yönelik risk yönetimi için ISO 14971 standardı geliştirilmiştir. Sağlık sektöründe tedavi amaçlı kullanılan birçok tıbbi cihaz bulunmaktadır, bu cihazlar arasında kateterler tıpta birçok alanda yaygın bir şekilde kullanılan ekipmanlardandır. Kataterlerin kullanım amaçları ve alanlarına göre farklı çeşitleri olmakla birlikte tromboliz kateterler bunlar arasında en yaygın kullanılan kateter türünü oluşturmaktadır. Bu kapsamda, tüm tıbbi cihazlarda olduğu gibi tromboliz kateter üretiminde de risk analizinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için TS EN ISO 14971 standardından faydalanılmaktadır. Ancak, standardın risk değerlendirmesi amacıyla kullanımını önerdiği yaklaşımın geliştirilmesi gereken yönlerinin olduğu belirlenmiştir. Standart tarafından önerilen risk değerlendirme yaklaşımı, tıbbi cihazlarda ortaya çıkabilecek riskleri sadece şiddet ve olasılık kriterlerine göre nitel bir yapıda olan risk matrisine dayanarak değerlendirmektedir. Oysa ki, farklı nitel ve nicel kriterlerin risk analizinde dikkate alınması yapılan çalışmanın hassasiyetini arttıracaktır. Bununla birlikte, risk değerlendirmesi Çok Kriterleri Karar Verme (ÇKKV) yapısına sahip bir süreçtir. ÇKKV problemlerinde birden fazla alternatif, birden fazla karar verici, birden çok kriter dikkate alınarak değerlendirilmektedir. Buna göre, risk değerlendirmede de birden fazla risk türü ve birden fazla risk kriteri dikkate alınarak bir takım tarafından değerlendirilmektedir. Buna göre çalışmada tromboliz kateter üretim süreçlerinde ortaya çıkabilecek risk türleri yeni nesil bir ÇKKV yöntemlerinden biri olan Modified Kemeny Median Indicator Ranks Accordance (KEMIRA-M) kullanılarak değerlendirilmiştir. KEMIRA-M yönteminde yapısal olarak benzerlik gösteren risk kriterleri ayrı gruplar altında toplanabilmekte, kriter sayısına bağlı olmaksızın değerlendirme yapılabilmekte, nitel ve nicel kriter değerleri bir arada kullanılabilmektedir. Bununla birlikte uzmanların kriter öncelikleri de çözüm sürecine yansıtılabilmektedir. KEMIRA-M’in sağladığı tüm bu avantajların tıbbi cihaz risk değerlendirme sürecine kazandırılması hem uygulayıcılar açısından hem de literatür açısından faydalı olacaktır. Risk assessment is important for medical device manufacturing processes as well as for all production processes. Any risk related with medical devices may result in irreversible consequences. Risks occurring in medical devices may cause serious damage to the patient, the operator using the device and the environment. Successful application of a medical device to a patient is a very difficult and complex procedure Risk management in medical devices is extremely important for the entire process to be carried out meticulously. In this context, ISO 14971 standard has been developed for risk management for medical devices by the International Standard Organization (ISO). There are many medical devices used for treatment purposes in the health sector. Among these devices, catheters are widely used equipments in many fields of medicine. Although there are different types of catheters, according to their usage purposes and areas, thrombolysis catheters constitute the most widely used type of catheter. In this context, as in all medical devices, TS EN ISO 14971 standard is used in the production of thrombolysis catheters to perform risk analysis effectively. However, the approach suggested by the standard for risk assessment has some aspects that need improvement. The risk assessment approach proposed by the standard evaluates the risks that may arise in medical devices based on a qualitative risk matrix, which is based on severity and probability criteria. However, considering different qualitative and quantitative criteria in risk analysis will increase the sensitivity of the study. However, risk assessment is a process with a Multi-Criteria Decision Making (MCDM) structure. In MCDM problems, more than one alternative is evaluated by more than one decision-maker by considering more than one criterion. Accordingly, in risk assessment, more than one risk type is evaluated by a team, taking into account more than one risk . Accordingly, the types of risks that may arise during thrombolysis catheter production process were evaluated using Modified Kemeny Median Indicator Ranks Accordance (KEMIRA-M), a recent method among MCDM methods. In the KEMIRA-M method, risk criteria that are structurally similar can be grouped under separate groups, evaluation can be made regardless of the number of criteria, and qualitative and quantitative criteria evaluations can be used together. In addition, the criteria priorities of the experts can also be reflected in the decision process. Bringing all these advantages of KEMIRA-M to the medical device risk assessment process will contribute to both the practitioners and the literature.