Çok kriterlik karar verme yaklaşımı ile E-ticaret firmalarının performansının değerlendirilmesi

Abstract

Her geçen gün gelişen teknoloji, alışveriş davranışlarında da değişimleri beraberinde getirmiştir. Bu değişimlerin en önemli göstergesi ise ticaret alanında olmuştur. Fiziki çalışma ortamları yavaş yavaş bırakılarak birçok avantaja sahip çevrimiçi çalışma ortamlarına geçilmeye başlanmıştır. Özellikle Covid-19 salgını bu süreci daha da hızlandırmış ve insanları da sürece uyum sağlamaya zorlamıştır. Zamanla benimsenen ve kolaylıkları fark edilen e-ticaret sektörüne artan bu ilgi, bu yöndeki çalışmaları hızlandırarak birçok e-ticaret platformunun kurulmasına sebep olmuştur. Ancak artan e-ticaret platformları yeni bir sorunu ortaya çıkarmış ve hangi platformun daha iyi olduğu sorusunu akıllara getirmiştir. Bu çalışmada, e-ticaret platformlarının ele alınan kriterlere göre değerlendirilmesi ve mevcutta pazardan yüksek pay alan işletmelerin kendi arasında sıralanmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda on e-ticaret sitesi ilk başta mevcut Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri olan TOPSIS, VIKOR ve MOORA kullanılarak değerlendirilmiş, daha sonra yapılan çalışmalar sonucunda, mevcut metotların kriterleri değerlendirmeye uygun olmadığı fark edilmiştir. Bundan dolayı mevcut metodolojiye bir yenilik getirilerek modifiye TOPSIS yöntemi geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Literatürden farklı olarak geliştirilen modelde kriterler özellikle kategorik veriler için detaylı olarak ele alınmıştır. Geliştirilen model sonucu incelenmiş ve e-ticaret platformları sıralanarak rekabet durumu açısından önemli sonuçlar elde edilmiştir. Technology, which is developing nowadays, has also changed shopping behaviour. The crucial indicator of these changes has been in the field of trade. So, physical work environments have been abandoned, and online work environments with many advantages have started. The COVID-19 pandemic has accelerated this process and forced people to adapt to the process. Increasing interest in the e-commerce sector, which has been adopted over time and its conveniences have been realized, has accelerated the work in this direction and led to the establishment of many e-commerce platforms. The increasing number of e-commerce platforms has created a new problem of which platform is better. This study evaluates e-commerce platforms according to the criteria addressed and ranks them concerning market shares. For this purpose, ten e-commerce sites are evaluated using the existing Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods, such as TOPSIS, VIKOR, and MOORA. Then, we realized that the existing methods were not appropriate for evaluating the criteria. So, a modified TOPSIS method is developed and applied to the problem. Unlike the literature, in the developed model, the criteria are discussed in detail, especially for the categorical data perspective. The results of the developed model were analysed, and important results were obtained in terms of competition by ranking the e-commerce platforms.