Türkiye'de devlet üniversitelerinde uygulanan performans esaslı bütçeleme sisteminin vakıf üniversitelerine uygulanabilirliği ve veri zarflama analizi ile fakültelerin etkinliklerinin ölçülmesi

Abstract

Son yıllarda iletişim ve bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, geçmişe göre ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin daha etkili yapılmasına ve analiz sonuçlarının uygulanmasında daha etkili sonuçların alınmasına yardımcı olmaktadır. Buna ilave olarak, küresel kamu bilincinin oluşması ve kamu kurumlarında anlayış değişikliğinin de yaşanması bu sürecin bir sonucudur. Bir küresel kamusal mal olarak eğitim, günümüzde uluslararası bir değer olarak görülmekte ve buna göre vergilendirilmektedir. Öte yandan yükseköğretim kurumları, eğitim kurumlarına göre daha özerk gibi görünse de, kamusal çıktıları nedeniyle yarı kamusal kurumlar olarak görülmektedir. Ancak muhasebe ve finans uygulamalarında bu kurumların gerek bütçeleme, gerekse finansal raporlama ya da uygulama gibi konularının hala kamusal ve vakıf olarak ayrıldığı görülmektedir. Kamu kurumlarının muhasebe finans uygulamalarında yaşanana bir diğer önemli değişiklik ise performans esaslı bütçeleme sistemi (PEBS) uygulamalarının kamu kurumlarında uygulanmasıdır. PEBS’nin kamu kurumlarında uygulanmasının temel gerekçesi, kamu kaynaklarının etkili ve verimli kullanımının sağlanmasıdır. Öte yandan PEBS’nin uygulama geçmişi incelendiğinde, dikey veri setinin parametrik bir veri seti olmaması nedeniyle, günümüzde PEBS’nin kesin olarak etkili olduğu öne sürülemez. Öte yandan günümüze kadar yapılan çalışmalar ve örnek uygulamalar, PEBS’nin günümüzdeki bilinen etkilerinin, klasik bütçeleme sistemine nazaran daha etkili olduğunu da göstermektedir. Yapılan bu çalışmada, vakıf üniversitelerinde klasik bütçeleme sistemiyle yapılan bütçelemede, verimlilik açısından, benzer girdilere sahip olan fakültelerin farklı verimliliğe sahip olduğu veri zarflama analizi (VZA) kullanılarak ortaya konmuştur. Bu durum, klasik bütçeleme yönteminde ciddi bir verimlilik kaybının olduğunu göstermektedir. Vakıf üniversitelerinin çıktılarının kamuyu doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemesi, bu üniversitelerde olabilecek verimlilik kaybının, kamusal kaynakların etkin kullanılmadığına işaret etmektedir. Dolayısıyla çalışmada, vakıf üniversitelerinin de, gerek 5018 sayılı kanun, gerekse ilgili uygulama ve literatür verileri ışığında, kamusal kaynakların etkili ve verimli kullanılması için PEBS’ne geçmelerinin gerekli olduğu öne sürülmektedir.