Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların pozitif ruh sağlığı, öz yönetim ve tedavi uyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda pozitif ruh sağlığı, öz yönetim ve tedavi uyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla yapılan tanımlayıcı ve ilişki arayıcı bir araştırmadır. Araştırma Ocak- Haziran 2024 tarihleri aralığında Başkent Üniversitesi Hastanesine bağlı diyaliz merkezlerinde tedavi alan 205 hasta ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri sosyodemografik bilgi formu, Pozitif Ruh Sağlığı Ölçeği, Kronik Hastalık Öz Yönetim Ölçeği ve Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin analizi; tanımlayıcı istatistikler, Student t testi ve ANOVA testi ile gerçekleştirilmiştir. İleri istatistiksel analiz için Bonferroni düzeltmesi yönteminden yararlanılmıştır. İlişki analizleri için Pearson Korelasyon analizi ve sonrasında Lineer Regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre hastaların Pozitif Ruh Sağlığı Ölçeği toplam puan ortalaması 139,66±10,30, Kronik Hastalık Öz Yönetim Ölçeği Kendini Damgalama puan ortalaması 11,97±3,02, Damgalama ile Baş Etme puan ortalaması 21,03±3,76, Sağlık Bakım Etkinliği puan ortalaması 17,40±2,98 ve Tedavi Uyumu puan ortalaması 18,52±2,22 bulunmuştur. Katılımcıların Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği toplam puan ortalaması 965,02±108,92 olarak belirlenmiştir. Katılımcıların cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, çocuk varlığı ve başka kronik hastalık varlığı gibi sosyodemografik ve hastalıkla ilgili özelliklerine göre Pozitif Ruh Sağlığı, Kronik Hastalık Öz Yönetim ve Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği puan ortalamaları arasında fark olduğu belirlenmiştir. Pozitif Ruh Sağlığı Ölçeği ile Damgalama ile Baş Etme, Sağlık Bakım Etkinliği ve Tedaviye Uyum puanları arasında pozitif yönlü ve orta düzeyde; Kendini Damgalama puanları ile negatif yönlü ve orta düzeyde ilişki bulunmuştur. Hastaların pozitif ruh sağlığı düzeyleri yükseldikçe kendini damgalama düzeyleri düşmekte; damgalama ile baş etme, sağlık bakım etkinliği ve tedaviye uyum düzeyleri yükselmektedir. Katılımcıların kronik hastalık öz yönetim düzeylerinin pozitif ruh sağlığı tarafından belirli oranlarda yordandığı saptanmıştır. Sonuç olarak hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda pozitif ruh sağlığının kronik hastalık öz yönetimi ve tedavi uyumu üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda pozitif ruh sağlığını geliştirecek eğitim ve destek hizmetleri konusunda danışmanlık verilmesi önerilmektedir. This study is a descriptive and correlational research conducted to examine the relationship between positive mental health, self-management and treatment adherence in patients receiving haemodialysis treatment. The study was conducted with 205 patients receiving treatment in Ümitköy, Çiğdem and Yenikent Dialysis Centres of Başkent University Hospital between January and June 2024. The research data were collected with sociodemographic information form, Positive Mental Health Scale, Chronic Disease Self-Management Scale and End Stage Renal Failure Adjustment Scale. Data were analysed using descriptive statistics, Student t and ANOVA tests. Bonferroni correction method was used for further statistical analysis. Pearson Correlation analysis and then Linear Regression analysis were performed for relationship analyses. According to the results of the study, the mean total score of positive mental health of the patients was 139.66±10.30, the mean score of Chronic Disease Self-Management Scale Self-Stigma was 11.97±3.02, the mean score of Coping with Stigma was 21.03±3.76, the mean score of Health Care Effectiveness was 17.40±2.98 and the mean score of Treatment Compliance was 18.52±2.22. The mean score of the End Stage Renal Failure Compliance Scale was found to be 965.02±108.92. It was determined that there was a difference between the mean scores of positive mental health, chronic disease self-management and end-stage renal failure adjustment scale according to sociodemographic and disease-related characteristics of the participants such as gender, marital status, educational status, presence of children and presence of other chronic diseases. A positive and moderate relationship was found between positive mental health and coping with stigmatisation, health care effectiveness and treatment compliance scores, and a negative and moderate relationship was found with self-stigmatisation scores. As the positive mental health scores of the patients increased, self-stigmatisation scores decreased; coping with stigmatisation, health care effectiveness and treatment compliance scores increased. It was found that participants' chronic disease self-management levels were explained by positive mental health at various levels. As a result, it was determined that positive mental health had a significant effect on chronic disease self-management and treatment compliance in patients receiving haemodialysis treatment. In line with these results, it is recommended to provide counselling on training and support services to improve positive mental health in patients receiving haemodialysis treatment.