Okul öncesi çocuklarda seçici yeme davranışının beslenme durumuna etkisi

Abstract

Seçici yeme davranışı özellikle tamamlayıcı beslenme süreci ve okul öncesi dönemde ortaya çıkan bir yeme davranışı bozukluğudur. Bu davranış ebeveynler için de oldukça zorlayıcıdır ve önlem alınmaz ise çocukların beslenme durumları, büyüme-gelişmeleri belki de gelecekteki sağlık durumları olumsuz yönde etkilenebilir. Bu çalışma okul öncesi çocuklarda seçici yeme davranışına sahip olanları tespit ederek bu davranışın beslenme durumlarına nasıl yansıdığını ve anne tutumunun bu davranış üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu araştırmak amacıyla yürütülmüştür. Çalışma 2022-2023 eğitim öğretim döneminde Ankara’da bulunan üç farklı anaokuluna kayıtlı 3-6 yaş aralığında 16 erkek 104 kız olmak üzere toplam 120 çocuğun annesi ile gerçekleştirilmiştir. Çocukların annelerine yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak anket formu uygulanmıştır. Anket formu genel bilgiler, aile ve sağlık bilgileri, 3 günlük besin tüketim kaydı, “Davranışsal Pediatrik Besleme Değerlendirmesi Ölçeği (DPBDÖ)” ve “Beslenme Süreci Anne Tutumları Ölçeği (BSATÖ) bölümlerinden oluşmaktadır. DPBDÖ’nin Türkçeye uyarlanan versiyonu 24 maddeden oluşmaktadır. Ölçekten alınan puanın fazlalığı çocukta yeme sorununun ve sağlıksız beslenme alışkanlığının arttığının göstergesidir. BSATÖ ise 27 maddeden oluşmaktadır. Ölçekten alınan puanın artışı annelerin çocuklarına beslenme sürecinde göstermiş oldukları tutumlarla ilgili sorunların arttığının göstergesidir. Buna göre; kızların DPBDÖ toplam puan ortalaması 59.5±14.53 ve BSATÖ toplam puan ortalaması 60.6±6.42; erkeklerin DPBDÖ toplam puan ortalaması 54.7±12.10 ve BSATÖ toplam puan ortalaması 58.3±5.22 olarak tespit edilmiştir. Ölçek toplam puanlarında cinsiyet açısından anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Öğrencilerin DPBDÖ toplam puanı yaşa göre beden kütle indeksi (BKİ) Z skoruna göre çok zayıf olanlarda 53.0±10.4, zayıf olanlarda 56.8±17.2, normal olanlarda 60.2±14.34, fazla kilolu olanlarda 54.8±14.47 ve obez grupta 58.3±8.54 bulunmuştur. Çocukların yaşa göre BKİ değerlerine göre DPBDÖ toplam puanları arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Yaşa göre BKİ Z skoruna göre çok zayıf olan çocukların annelerinin BSATÖ toplam puan ortalaması 59.7±5.03, zayıfların 62.0±5.44, normal aralıkta olanların 60.6±6.62, fazla kilolu olanların 57.8±5.77 ve obez grupta olanların 58.0±4.16 bulunmuştur. Çocukların antropometrik değerlerine göre DPBDÖ toplam puanı arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Anne-babanın ayrı ya da beraber olma durumu çocukların erken dönem pütürlü yiyecekleri reddetme davranışını etkilediği belirlenmiş, ayrı olan ebeveynlerin çocuklarında pütürlü besinleri reddetme davranışı DPBDÖ toplam puanı 6.8±2.49 ile daha fazla olduğu saptanmıştır (p<0.05). Annelerin eğitim durumlarına bakıldığında çoğunluğun %62.5 ile lisans mezunu olduğu; yüksek lisans, doktora mezunu olanların ise sırasıyla % 25.8 ve %5.8 olduğu belirlenmiş olup yüksekokul ve altı düzeyde eğitimi olan annelerin sıklığının %5.9 olduğu da saptanmıştır. Eğitim düzeyi lisans olan annelerin beslenme tutumu toplam puan ortalaması diğer eğitim durumunda olan annelerden düşük bulunmuştur (p<0.05). Besin alerjisi olan çocukların annelerinin ve sağlık sorunu olmayan çocukların annelerinin BSATÖ toplam puanları sırasıyla 55.7±5.8 ve 60.4±6.25 olarak belirlenmiştir (p<0.05). Eğlenceli tabaklar hazırlamaya özen gösteren annelerin özen göstermeyenlere göre yetersiz ve dengesiz beslenmeye ilişkin tutum puanları daha yüksek bulunmuştur (p<0.05). Katılımcıların BSATÖ ve DPBDÖ toplam puanları arasında pozitif korelasyon saptanmıştır (p<0.05). Buna göre annenin BSATÖ puanı ile yanlış tutumun artmasıyla çocuğun besin seçiciliği de artmaktadır (p<0.05). Sonuç olarak annenin besleme tutumu ile çocuğun besin seçimi davranışının birbirleriyle ilişkili olduğu saptanmıştır. Bu yaş grubundaki çocuklarda seçici yeme davranışını engellemek için ebeveynlere yeme farkındalığı kazandırmak, sağlıklı beslenme ve çocuk beslenmesi konularında eğitimler düzenlemenin önemli olduğu düşünülmektedir. Picky eating behavior is a dietary disorder that particularly emerges during the weaning process and preschool period. This behavior is quite challenging for parents, and if left unaddressed, it is believed that children's nutritional status, growth, and possibly future health may be adversely affected. This study was conducted to identify children with selective eating behavior in preschoolers, to investigate the relationship between mothers' attitudes and this behavior, and to explore how this behavior affects their nutritional status, as well as how maternal attitudes reflect on this behavior. The study was carried out with the mothers of 120 children, consisting of 16 boys and 104 girls aged 3-6 years enrolled in three different kindergartens in Ankara during the 2022-2023 academic year. A face-toface interview technique was used to apply a questionnaire form to the children's mothers. The questionnaire form consists of general information, family and health information, a 3day food consumption record, the Pediatric Feeding Behavior Assessment Scale (PFBAS), and the Feeding Process Maternal Attitudes Scale (FPMAS) sections. The Turkish version of PFBAS consists of 24 items and 4 sub-dimensions. An excess score from the scale indicates an increase in eating problems and unhealthy eating habits in children. FPMAS, on the other hand, consists of 27 items and 5 sub-dimensions. An increase in the score from the scale indicates an increase in the problems related to the attitudes of mothers towards their children's nutrition process. Accordingly, the mean total score of PFBAS for girls was found to be 59.5±14.53 and the mean total score of FPMAS was 60.6±6.42; for boys, the mean total score of PFBAS was 54.7±12.10 and the mean total score of FPMAS was 58.3±5.22. There was no significant difference in total scores of the scales by gender (p>0.05). The mean total PFBAS score of the students by BMI Z score according to age was found to be 53.0±10.4 for those who were severely underweight, 56.8±17.2 for underweight, 60.2±14.34 for normal weight, 54.8±14.47 for overweight, and 58.3±8.54 for the obese group. There was no significant difference in the total PFBAS scores of the children according to BMI Z score by age (p>0.05). The mean total FPMAS score of the mothers of children who were severely underweight by BMI Z score according to age was 59.7±5.03, 62.0±5.44 for underweight, 60.6±6.62 for normal range, 57.8±5.77 for overweight, and 58.0±4.16 for the obese group. There was no significant difference in the total PFBAS scores of the children according to anthropometric values (p>0.05). It was determined that whether the parents were together or not affected the behavior of rejecting early lumpy foods in children; it was found that the behavior of rejecting lumpy foods in children of parents who were separated was higher with a total PFBAS score of 6.8±2.49 (p<0.05). When the educational status of the mothers was examined, it was determined that the majority (62.5%) were graduates, while 25.8% were postgraduates and 5.8% were doctoral graduates, and the frequency of mothers with vocational school and below education was 5.9%. The total mean score of nutrition attitudes of mothers who were graduates was lower than that of mothers with other educational status (p<0.05). The total scores of FPMAS of mothers of children with food allergies and children without health problems were determined as 55.7±5.8 and 60.4±6.25, respectively (p<0.05). The attitude scores related to inadequate and unbalanced nutrition were found to be higher in mothers who paid attention to preparing fun plates compared to those who did not (p<0.05). A positive correlation was found between the total scores of FPMAS and PFBAS of the participants. Accordingly, as the wrong attitude of the mother increased, the child's food selectivity also increased (p<0.05). In conclusion, it was found that the mother's nutrition attitude and the child's food selection behavior are related to each other. It is considered important to raise awareness among parents about eating, organize training on healthy eating and child nutrition to prevent selective eating behavior in this age group.