Modern mimaride eleştirel bölgeselcilik kuramı: Diyarbakır halk ve çocuk kütüphanesi örneği

Abstract

Geçmişten günümüze yaşanan ekonomik, kültürel, siyasi koşullar, gelenek ve görenekler birçok alanı etkilediği gibi mimari alanda da etkileşimlere ve bariz değişikliklere neden olmaktadır. Bu nedenle, mekana, zamana ve içinde bulunulan çağa göre farklı mimari yaklaşımlar ortaya çıkmaktadır. Sanayinin ve ekonominin güç kazanması, çağın gereksinimleri ile özgün, modern ve modernleşme kavramlarının da yaygın olduğu, mimarlık üzerinde kuvvetli etkiler yaratan bir süreç meydana gelmiştir. İlk olarak 18. yüzyılın sonlarına doğru, mimari alandaki malzeme kullanımının çeşitliliğinin sağladığı ortam ve bu kapsamda oluşturulan mimari ürünler ile modern mimari alanında temel unsurlar gelişim göstermiştir. Teknolojik gelişmelerin de sağladığı özgür ortam, çağdaş tasarımlara yapısal çözümler sağlamıştır. Bu gelişim ve değişimler sonucunda 19. Yüzyıl ortalarında modern mimari hız kazanmış, birçok ülkeye yayılmıştır. Genel olarak 19. yüzyılda ivme kazanan, 20. yüzyıldan itibaren yaygınlaşan modern mimarlık; teknolojik gelişmeler ve çağın gerektirdiği ihtiyaçlar ile birlikte birçok akımında gelişim gösterdiği bir dönemi kapsamaktadır. Bu akımların etkisi, yeni malzemeler ve yapım teknikleri ile beraber mimari de farklı strüktürler, yeni ideolojiler ortaya çıkmış, dünyada ve sonrasında Türkiye’de yaygın hale gelmiştir. Daha çağdaş ve özgün tasarımlar yaratma çabasının getirmiş olduğu ‘modern’ hareketlilik ortamı, yerel değerlerden uzaklaşılmasına zemin hazırlamıştır.Modern mimari kapsamında evrensel değerlerin yerel değerler ile yaşadığı çatışma ortamı ile birlikte ortaya konulan yapılar genel olarak bir kimlik kaybına ve kültürel değerlerde sarsılmaya neden olmuştur. Bu durum, 20.yüzyılın başlarında Türkiye’de ‘Bölgeselcilik’ hareketlerini zorunlu hale getirmiştir. Mimari alandaki geleneksel yaklaşımlar ile ‘modern’ arasındaki bağlantı bu şekilde kurulmak istenmiştir. 20. yüzyılda yaygınlaşan evrenselleşme düşüncesi mimarlıktaki ‘yerel’ yaklaşımlardan uzaklaşılmasına neden olmuş, bölgeselciliğe zarar vermiştir. Bu durum ‘eleştirel bölgeselcilik (critical regionalism)’ kavramını gündeme getirmiştir. Eleştirel bölgeselcilik, toplumsal ve kültürel verileri göz ardı etmeden; yerel düşünceleri çağdaş olan ile ilişkilendirip bu bağlamda tasarımlar yapmıştır ve bölgesel mimariyi tamamen yok saymamıştır. Çalışmanın amacı, modern ve yerel mimari kapsamında, öncelikle belirli kavramlar incelenip bu bağlamda bir yol izlemektir. Bu kavramlar doğrultusunda, modern mimarlığın öncelikle dünya üzerindeki gelişimi ve sonrasında Türkiye’de yaygınlaşması ele alınacaktır. Modern mimarlık süreci detaylı bir şekilde araştırılıp, yerel mimarlık kavramı ile beraber değerlendirilecektir. Sonuç kısmında ise, kentin yerel referansları baz alınarak, modern mimari kapsamında tasarlanmış olan bir örnek yapı üzerinden çalışmaya yönelik çözümleme yapılmıştır. Bu anlamda 2018 yılında bir Anadolu kenti olan Diyarbakır’da, Studio Vertebra tarafından tasarlanarak inşa edilen Diyarbakır Halk ve Çocuk Kütüphanesi’nin, kentin mimarlık tarihinin okunması açısından, yerel ve modern mimari sentezini günümüz mimarisinde yansıtan bir tasarım olması bakımından oldukça önemli bir örnek olduğu düşünülmektedir.Economic, cultural, political conditions, traditions and customs from past to present affect interactions and obvious changes in the architectural field as well as they affect many areas. For this reason, different architectural approaches emerge according to the space, time and age. The strengthening of the industry and the economy has created a process in which the requirements of the age and the concepts of original, modern and modernization are common, creating strong effects on architecture. First of all, towards the end of the 18th century, the environment provided by the diversity of materials in the architectural field and the architectural products created in this context, the basic elements in the field of modern architecture developed. The free environment provided by technological developments has provided structural solutions to contemporary designs. As a result of these developments and changes, modern architecture gained momentum in the mid-19th century and spread to many countries. In general, modern architecture, which gained momentum in the 19th century and became widespread from the 20th century; It covers a period in which it has developed in many currents together with technological developments and the needs of the age. With the influence of these movements, new materials and construction techniques, different structures and new ideologies have emerged in architecture and have become widespread in the world and later in Turkey. The 'modern' mobility environment, brought about by the effort to create more contemporary and original designs, paved the way for moving away from local values. In the context of modern architecture, the buildings, which were put together with the conflict environment of universal values with local values, caused a general loss of identity and shaking in cultural values. This situation made 'Regionalism' movements compulsory in Turkey at the beginning of the 20th century. This is how the connection between traditional approaches in the field of architecture and the modern was intended to be established. The idea of universalization, which became widespread in the 20th century, caused a move away from the 'local' approaches in architecture and damaged regionalism. This situation has brought the concept of "critical regionalism" to the agenda. Critical Regionalism -without ignoring social and cultural data- made designs in this context by associating local thoughts with the contemporary and did not completely ignore the regional architecture. The aim of the study is to examine certain concepts within the scope of modern and local architecture and to follow a path in this context. In line with these concepts, the development of modern architecture in the world first and then its spread in Turkey will be discussed. The process of modern architecture will be investigated in detail and evaluated together with the concept of local architecture. In the conclusion part, an analysis was made on a sample building designed within the scope of modern architecture, based on the local references of the city. In this sense, Diyarbakır Public and Children's Library, designed and built by Studio Vertebra in 2018 in Diyarbakır, an Anatolian city, is considered to be a very important example in terms of reading the architectural history of the city and reflecting the synthesis of local and modern architecture in today's architecture.