Orak hücre anemisinde dolaşımdaki endotelyal hücreler: endotelyal hücre izolasyonu, kültür ve immun tiplendirme çalışmaları

Abstract

Kemik iliğinde bulunan endotelyal öncü hücrelerinin, zararlanmış dokuların tamir edilmesi ve yeni damar oluşumu işleminde önemli rol oynayabildikleri bilinmektedir. Bu hücreler, kemik iliğinden periferik dolaşımına geçerek daha olgun hücreler haline dönüşebilirler. Dolaşımdaki endotelyal hücre sayısının bilinmesi; damar zararlanması ile ilişkili hastalıklarının tanısı, prognozu, ve takibi yönünden yarar sağlayabilir. Endotelyal hücrelerin tam olarak bilinmeyen olgunlaşma süreçlerinin anlaşılması ise yeniden damar oluşumunu sağlayan etkin tedavi yöntemlerinin geliştirilmesini sağlayabilir. Uygun şekilde izole edilip çoğaltılmaları, hücre tedavileri uygulamalarına fırsat verebilir. Ancak endotelyal hücrelerin olgunlaşma süreçleri tam olarak bilinmemektedir. Ayrıca endotelyal hücrelerin izole edilmesi ve periferik kanda sayılma yöntemleri konusunda tam bir görüş birliği sağlanamamıştır. Endotelyal hücre boyutu ve granülaritesinin olgunlaşma ile ilişkisi açık değildir. Bu çalışmada, ilk defa endotele özel yeni bir antikor kombinasyonu (anti-CD144, anti-CD146) seçilerek, hazırlama ve analiz aşamalarında ise yeni bir teknik kullanılarak endotelyal hücre izolasyonu, immun fenotiplendirme ve akım sitometrede dolaşımda bulunan endotel hücrelerinin sayım işlemleri yapılmıştır. Ayrıca, özel boyalar kullanılarak immun floresan mikroskopta morfolojik özellikler araştırılmıştır. Endotelyal hücre kaynağı olarak, orak hücre hastalığı olan hastaların periferik kan örnekleri, kemik iliği, insan göbek kordonu endotelyal hücre dizisi ve safen ven örnekleri kullanılmıştır. Damar hasarının yoğun olduğu orak hücre hastalığında bazı klinik parametrelerin (yaş, cins, ağrılı kriz sayısı, bacak yaraları, hepatik nekroz, akut nörolojik olay, avasküler kemik nekrozu, hidroksiüre kullanımı) ve laboratuvar parametrelerin (stabil durumdaki hemoglobin, mutlak nötrofil sayısı, hemoglobin S konsantrasyonu) endotelyal hücre sayısı ile ilişkisi araştırılmıştır. Sonuç olarak, orak hücre hastalığında literatürde belirtilen değerlerden daha yüksek endotelyal hücresi değerleri elde edildi (Kontrollerde ortalama 2396.55 ± 658.37 TEH/mL’ ye karşılık orak hücre stabil grupta 6766.0 ± 1077 TEH/mL, veya vasooklusif kriz grubunda 18393.6 ± 4642.7 TEH/mL, P < 0.05 iki grup için). Bu değerlerin orak hücre hastalığının klinik faktörleri ile ilişkili olmadığı tespit edildi. Hemoglobin değerleri ile dolaşımdaki endotelyal hücre sayılarının artışı arasında korelasyon olduğu saptandı. Endotelyal hücreler arasında küçük ve lenfosite benzeyen hücreler yanında, boyut ve granülaritesi farklı monosit ve granülositlere benzeyen hücrelerin bulunabileceği gözlendi. İlave olarak kemik iliği endotelyal öncü hücreleri arasında olgun hücre yüzey belirleyicilerinin de bulunabileceği tespit edildi. Bu sonuçlar, endotelyal döngünün hızlı olduğu orak hücre hastalığında yapılacak endotelyal hücre çalışmalarının, hastalıkların mekanizması ve seyri yanında endotelyal hücrelerin geleceğini yönlendirebilecek çalışmalara yol gösterebileceğini düşündürmektedir.