Ekolojik bir malzeme olan pişmemiş toprağın sanat ve mimaride dünü ve bugünü

Abstract

İnsanlar kendilerine bir konut yapabilecekleri bilgi ve beceri düzeyine ulaşmadan, yaşadıkları mağaraların yüzeylerine doğal pigmentler, toprak bazlı boyalarla resimler yapmış, çevrelerindeki temel maddelerden biri olan toprağı suyla karıştırarak şekillendirmiş, doğayı ve kendilerini rölyef ve heykellerle tasvir etmişlerdir. Zamanla çeşitli yerel malzemeleri toprakla bir araya getirerek inşa ettikleri evlerini yine topraktaki minerallerden elde ettikleri boyalarla renklendirmiş, hikâyelerini ve gözlemlerini duvarlarına yansıtmış, toprakla kültürel izler bırakmışlardır. Bu izleri takip ettiğimizde, özellikle çevre ve sağlık sorunları yaşadığımız günümüzde, sağlıklı, sürdürülebilir, ekolojik malzeme ile tasarım ve bunu destekleyen, kökeni 1960’lara dayanan ekolojik sanat ve estetiğinin toplumda çevre anlayışı ve duyarlılığı yaratmak adına önemi görülmektedir. Yeniden doğal çevreye uyumlu, sürdürülebilir şekilde var olma anlayışı günümüzde kadim malzemelerin farklı bir söylev içerisinde ön plana çıkmasına sebep olmaktadır. Bu malzemeler, antik çağlardan itibaren insan hayatının bir parçası olsalar da endüstriyel malzemelerin ve hızlı üretim-tüketim döngülerinin içerisinde geri planda kalmıştır. Katkı malzemeleriyle uyumlu, zengin reçetelendirilme olanağı olan toprağın plastik bir malzeme olarak sınırları geniştir. İnsanın toprakla yaratım ve şekillendirme süreci, bu şekilde karşılıklı olarak çevresiyle kurduğu ilişkinin nitel ve nicel yönleri çalışmanın sorgulama alanı kapsamındadır. Endüstriyel yaşamda bedeninden ve beden aracılığıyla oluşan dünya algısından uzaklaşan insanın günümüzde bedensel üretim biçimlerine dayanan zanaatlara ve yerel malzemelere ilgisi artmaktadır. Zanaat ve sanat sınırında üretirken bedeni ve çevresiyle ilişkilenen insanın toprağı malzemeleştirerek kültürel bir araca dönüştürmesi, estetik ve kullanışlı bir malzeme olarak toprağın geçmişten günümüze plastik sanat ve mimari alanlarından örnekler üzerinden sınırları, temas ettiği malzemelerle birlikte incelenmiş, ortaya ham toprağın insanlık tarihi içerisinde bir resmi konulmuştur. Çeşitli malzemeler arasından pişmemiş toprağın seçilme nedeni yazarın çalışma alanları olan yerel, ekolojik malzemeler ile mimari ve toprak ile mimari resim konularıyla ilişkili olmasıdır. Tezin Giriş ve Araştırma Hakkında bölümlerinden sonra üçüncü bölümde, pişmemiş toprağın tarih öncesi çağlardan itibaren hikâyesi, dördüncü bölümdeyse günümüzde sanat, tasarım, mimari ve sergilemede önemi çeşitli örnekler üzerinden incelenmiştir. Geçmişten günümüze, günümüzden geleceğe malzeme aracılığıyla bir köprü kurulması adına çeşitli üretim biçimleri ve yeni teknolojik gelişmelerle ortaklıkları kişisel olarak seçilen örnekler üzerinden araştırılmıştır. Bu bölüme toprak kültürüyle ilgili pratik veya kuramsal olarak çalışan sanatçı, mimar, arkeolog ve tasarımcılarla yapılan söyleşilerle katkıda bulunulmuştur. Günümüzde pişmemiş killi toprağın önemi, gelişimi ve teknik potansiyelleri ortaya konularak konunun sürdürülebilir bir gelecek için yaygınlaşması adına bir farkındalık yaratılması istenmektedir. Değerlendirme sonucunda sosyal, kültürel ve sanatsal bağlam ve mekânların, doğal bir malzeme olan pişmemiş toprağın duyurulması adına önemi vurgulanmaktadır. Before people reached the level of knowledge to build houses, they painted the caves with earth-based materials and minerals. They depicted nature and themselves with reliefs and sculptures by mixing earth with water. In time, they painted the walls that they also built with earth and local materials; reflected their stories, observations on these earthen walls, leaving cultural traces. Following these traces until today, where we are facing environmental and health problems, together with sustainable design solutions with natural materials; ecological art and aesthetics, whose origins date back to 1960s are important to create environmental awareness. To be more sustainable and compatible with nature brings up ancient materials in a different discourse today. Although being a part of human life since ancient times, these materials’ve been pushed back in context of rapid production-consumption cycles. Earth combines harmoniously with variety of additives and has rich prescription feature. Thus It’s flexible as a plastic material. During the shaping process of earth, the qualitative and quantitative aspects of the reciprocal relationship between human, environment and material are within the scope of this thesis. A picture of raw earth in human history, transformation of the material into an aesthetic and useful cultural tool with its limits and possibilities, various intersections with other materials are put forward by examining the materializing of earth through examples from plastic arts and architecture on the border of art and craft. The reason for choosing raw earth among various materials is its relation to the professional area of the author which is architecture with local and ecological materials and earth wall paintings. After Introduction and About the Research; In the third part of the study, the story of raw earth from prehistoric times; In the fourth part of the study, the importance of raw earth in plastic arts, design, architecture and exhibition are examined. To build a bridge between past, present and future through the material, various production techniques and partnerships with new technologies are explored through various examples. Contribution to this section is made through interviews with artists, architects, archaeologists, designers who practically or theoretically work with raw earth. By putting forth the importance, development and technical potentials of raw earth, It is intended to raise awareness to spread the subject for a sustainable future. As a result, the importance of social, cultural and artistic contexts and spaces like museums for the notice of raw earth are emphasized.