Edebiyatta distopya ve Oya Baydar'ın distopik romanları

Abstract

Ütopya ve distopya kavramları, zamansal ve mekânsal açıdan geleceğe ilişkin kurgulardır. Bir başka deyişle, ütopyalar arzu edilen aydınlık toplumları, distopyalar ise insanlığı bekleyen karanlık dünyaları resmeder. Bu tez çalışması kapsamında, dünya ve Türk edebiyatında öne çıkan distopik eserler mercek altına alınmış, türün süreç içerisinde geçirdiği dönüşüm saptanmıştır. Araştırmanın merkezinde Oya Baydar’ın Çöplüğün Generali ve Köpekli Çocuklar Gecesi başlıklı romanları yer almakta olup bu yapıtların distopya edebiyatı bağlamında çözümlenmesi hedeflenmiştir. İlk olarak ütopya ve distopya kavramlarını açımlamak üzere tarihsel bir çerçeve çizilmiştir. Ardından dünya edebiyatında distopya alt türünün doğuşuna yol açan etmenler tartışılmıştır. Söz konusu klasikler incelenmiş ve tematik olarak sınıflandırılarak yorumlanmıştır. Çalışmanın devamında, Türk edebiyatındaki distopik anlatılara odaklanılmış ve belli başlı örnekler yine türün gelişim çizgisini ortaya koyacak biçimde gruplanarak incelenmiştir. Bu metinlerden hareketle, dikkat çekici bir tablo ortaya çıkmıştır. Distopyaların tarihsel ve toplumsal yapıdaki değişim ve dönüşümlere ayna tuttuğu görülmüş, analiz edilen metinler üzerinden söylem farklılıkları irdelenmiştir. Baydar’ın Çöplüğün Generali adlı romanı “kolektif bellek yitimi” açısından yorumlanmış, Köpekli Çocuklar Gecesi başlıklı yapıtıysa “ekolojik yıkım vurgusu” ile ele alınmıştır. Adı geçen romanlardaki distopik ögeler, sunulan kavramsal çerçeve ışığında incelenmiştir. Sonuç olarak, Baydar’ın eserlerinin distopya edebiyatı açısından ayrıksı tarafının, çok yönlü bakış açısı ve ekolojiyi merkeze alan yaklaşımı olduğu saptanmıştır. Bir başka ifadeyle, Baydar’ın son dönem romanları Türk edebiyatında distopyanın seyrini değiştirmiş ve ona farklı bir boyut kazandırmıştır. The concepts of utopia and dystopia are fictionalized ideas about the future in terms of time and space. In other words, utopias depict desired, idealized and bright societies; whereas dystopias depict darkness and dangers awaiting humanity. Within the scope of this thesis, major dystopian works of world and Turkish literature are examined, and the genre’s transformation is explored. The focus of this research is Oya Baydar’s novels entitled Çöplüğün Generali and Köpekli Çocuklar Gecesi, moreover the aim is to analyze these works within the context of dystopian literature. First, a historical framework is set to explain the concepts of utopia and dystopia. Then, the factors that led to the emergence of the dystopia subgenre in world literature are discussed. The classics mentioned above are analyzed and interpreted thematically. The following chapters of the research focus on dystopian narratives in Turkish literature, and significant examples are examined to understand the genre’s development. These literary works present a remarkable outcome. It is concluded that dystopias reflect the changes and transformations in historical and social structures, and literary works are analyzed to examine different discursive stances. Baydar’s novel entitled Çöplüğün Generali is interpreted as a “collective amnesia”, and her work entitled Köpekli Çocuklar Gecesi is discussed regarding its “emphasis on ecocide”. The dystopian elements in these novels are examined in the light of the conceptual framework presented. As a result, it is concluded that the distinctive feature of Baydar’s works in the context of dystopian literature is her multidimensional perspective and her ecocentric approach. In other words, Baydar’s recent novels changed the course of Turkish dystopian literature and provided it with a distinct dimension.