Kent belleği mekanlar: Ankara pasajları

Abstract

Farklı yaĢam tarzları ve üretim biçimlerinin ortaya çıkarttığı kentler, kültürel farklılıkları ile varlıklarını sürdürürler. Bazı kentler, edindikleri kültürel sermayeyi, rahatça ekonomik sermayeye dönüĢtürmektedir. Kentlerin kültürel ve simgesel sermayelerini ekonomik ve kültürel anlamda dönüĢtürebilmenin en estetik mekanını pasajlar oluĢturmaktadır. Pasajlar, 1800‟lerden itibaren yoğun olarak kent kültürünü sergilemede yararlanılan yaygın ortak mekânlardır. Pasajlar, kent kültürünün yayılmasında, kültürlerarası değerleri taĢıması ile sürekliliği sağlamaktadır. Toplumun en önemli kamusal mekânlarından olan pasajlar; hem bireyin sosyal gerçekliğini hem de kentsel mekân kültürünün bütünselliğini sağlamasıyla sahip olduğu önemi ortaya koymaktadır. Ayrıca, kentin iktidar alanlarının ortaya çıktığı ve güvence altına alındığı yer olarak pasajlar, kimlik yapısı içerisinde kent hafızasının oluĢturulması, kent kültürüne özgü anlamların türetilmesi, yansıtılması ve iletiĢimsel pratiklerin gerçekleĢtirilmesinin mekânları olmaktadır. Kültürün en önemli ürünlerinden olan mekân, birey ve toplum için çok değerli kazanımlar olarak kültürel sermaye, kimlik baĢta olmak üzere ideoloji, hegemonya, tüketim kültürü, modernleĢme, küreselleĢme gibi kavramlarla zamanmekânsal bütünsel iliĢkilere sahiptir. Kentin çok yönlü kültür zenginliğinin ilk modern kamusal mimarilerden olan pasajlara; gündelik hayatın sıradan ama anlamlı üslubuyla, geçmiĢ ile beraber anlam kazanan nostalji, modernlik ve gentrification gibi pratikler eĢlik etmektedir. Mimari mahal yaratılmasında uzunca bir dönem pasajların bir çekim gücü olduğunu söylemek yanlıĢ olmayacaktır. Nitekim, pasajların toplumsal kent mekânı olarak, kent yaĢamını karmaĢıklaĢtıran, hem sınıf farklılığı hem de ideolojik bakımdan gündelik pratikleri her yönden sürekli etkileyen, önemli bir potansiyel taĢıdığı görülmektedir. Buna karĢın, 1980 sonrası dünya ölçeğinde iĢe koĢulan liberal ekonomik politikaların da etkisiyle yaratılan yeni endüstriyel üretime dayanan yeni tüketim alanları, belirtilen düĢünsel ve pratik tüketim kültürünün dinamikleriyle daha uyumlu hale gelmeye baĢlamıĢtır. AraĢtırma kapsamında Kızılay‟da Ġzmir Caddesi ve Atatürk Bulvarı üzerindeki tüketimin sergilendiği mekânlar, 1950‟li yıllardan bugüne pasajlara hakim olan kültürü ortaya koyan, kuramsal çerçeve içerisinde niteliksel değerlendirme yapılmıĢtır. ÇalıĢmada, niteliksel yaklaĢımın gözleme ve yapılandırılmamıĢ görüĢme tekniğine dayalı veri toplama teknikleri iĢe koĢulmuĢtur. Buna paralel olarak, Kocabeyoğlu, Soysal, Ġzmir, Amerikan, II MenekĢe pasajları, Moda ÇarĢısı, Alemdar iĢhanı, Efes Pasajı, Sönmezer iĢhanı, Engürü, Ülkealan, Onur ÇarĢısı yapılan görüĢmelerde, bu mekânlar yalnızca fiziki ve coğrafi bir mekan olarak değil geçmiĢteki yaĢanmıĢlıklarla, hafıza mekânları olarak irdelelenmiĢtir. Tezde ulaĢılan sonuç, doğal akıĢına bırakıldıklarında pasajların çağın ruhuna ayak uydurabilcekleri ve uzun vadede de yaĢam dünyasının bir parçası olacaklarıdır. Bunun en temel saikleri bir mekan olarak pasajın zamanmekan sürekliliğinde hatırlanacak ve gündelik yaĢamın bir parçası olmayı sürdürecek olmasıdır. Cities, which are comprised of different lifestyles and production modes, maintain their existence by cultural differences. Some cities transform their cultural capital into economical capital easily. Passages represent the best aesthetic realms of cities which can transform their symbolic and cultural capital into economical and cultural cones. Passages have been the common public places to display city's culture character since 1800s. Passages provides the continuity by carrying intercultural values in expansion of city‟s culture. Passages whıch are one of the the most important public places of the communıty; put forth their importance by provıdıng both individual‟s social reality and integrality of urban place culture. As the places where power domains become visible and secured, passages are also the realms where city memory is constituted, the set of meanings peculiar to city‟s culture is derived and reflected and also where communicational practices are realized. Place which is one of the most important products of culture has tıme, place and integral relations as well as concepts like culturel stock as being very valuable achievements for the individual and communıty, ideology as identity on the lead, hegemony, consumptıon culture, modernizatıon, globalization. Passages whıch are one of the first modern public architecture of the citie‟s versatile culturel wealth, are accompanied by practices like daily life‟s casual but meanıngful method, nostalgıa which gains meaning with the past, modernism and gentrificatıon. It will not be wrong to say that passages are attraction forces for a long period creatıng architectural places. Thus it is seen that, pasages as social urban places, carry significant potential which complicating urban life, affecting both social class diversity and daily practises in respect of ideology. However new comsumption areas based on new industrial production created by the effec of liberal economical policies which implemented globally after 1980, started to be more harmonious with the dynamics of indicated spiritual and practical compsumption culture. IV The passages in Kızılay, a district of Ankara, which has been a center of business and a living space, examined within the scope of the thesis. Both interviews and observations as the techniques of qualitative approach were used. In order to envisage the past and present images of the passages, the paasages are to be mapped. In parallel to this, through the interviews which have taken place in the passages such as, Kocabeyoğlu, Soysal, Ġzmir, Amerikan, MenekĢe, Moda ÇarĢısı, Alemdar, Efes, Sönmezer, Engürü, Ülkealan, Onur, these passages have been scrutinized not only as physical and geographical spaces but also as the imaginary realms of the memory with their life experiences.The main result of the thesis is that these passages, if they were let flow naturally, would be able to keep pace with the zeitgeist and be a part of lifeworld in the long run. The main motives behind this are that the passage as a space will be remembered and that they will be exiting within the timespace continuum hereafter.